In dit blog neem ik je mee op een ontdekkingsreis naar het ego. Ik bedoel dan niet het patserig, zelfingenomen gedrag waar het ego om bekend staat, maar over de diepere, mentale constructie die we allemaal hebben.
Wat is het ego?
Het ego is simpelweg wie je denkt dat je bent. Dit beeld ontstaat door je gedachten. Wanneer iemand vraagt: “wie ben je?”, denk je onmiddellijk aan je naam, leeftijd, opleidingen en werkervaring. Dit zijn gedachten die automatisch opkomen, allemaal gebaseerd op je verleden. Deze ervaringen, vanaf je jeugd tot nu, vormen je opvattingen, politieke standpunten, voorkeuren en zelfs je smaak. Dit geheel van gedachten en opvattingen is wat we het ego noemen.
Vaak wordt gedacht dat als je je spiritueel wilt ontwikkelen, dit betekent dat je afstand moet nemen van dit ego. Maar dat is niet zo. Het ego is juist een belangrijk raamwerk dat ons helpt doelen te stellen, onze toekomst te plannen, en zelfs onze emoties te ervaren, zoals liefde en verliefdheid.
Het probleem ontstaat wanneer we ons volledig identificeren met ons ego. Wanneer we ons identificeren met onze gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties. Door die volledige versmelting of fixatie dat je je gedachten, gevoelens en lichaam bent, in plaats van dat je ze hebt. Dit leidt tot lijden, omdat we ook geloven dat onze gedachten en gevoelens de werkelijkheid zijn, terwijl ze eigenlijk slechts interpretaties zijn van die werkelijkheid.
Ik illustreer ‘identificatie met gedachten dat je iets bent’, aan de hand van twee voorbeelden: als je een slechte dag hebt gehad op het werk en een vriendin zegt een etentje af, dan voel je je afgewezen en eenzaam. Dit wordt versterkt als je op sociale media ziet hoe anderen schijnbaar een perfect leven leiden. In plaats van te erkennen dat je je eenzaam voelt, denk je: ‘ik ben eenzaam.’ En dan identificeer je jezelf met die eenzaamheid, met de emoties en stress die deze oproepen in je lichaam, en voel je je nog rotter.
Het tweede voorbeeld: je hebt een plan ingediend bij jouw manager. De manager geeft opbouwende kritiek en stelt voor om bepaalde onderdelen van het plan te herzien. Als je sterk geïdentificeerd bent met je ego, kun je deze kritiek zien als een persoonlijke aanval en je defensief of gekwetst voelen, in plaats van de feedback op een constructieve manier te beschouwen. Je denkt: ‘als mijn werk niet goed genoeg is, ben ik niet goed genoeg.’ Wat ook weer de nodige stress oproept.
Herkenning van het ego
Het herkennen van het ego begint met leren kijken, dat heet ook wel ‘gewaarzijn’. Zodra je de techniek van gewaarzijn beheerst, wordt het mogelijk om als getuige van je eigen bewustzijn te functioneren. Dit houdt in dat je jezelf kunt onderscheiden van je lichaam en gevoelens. Je bent niet je lichaam; je hebt een lichaam. Je bent ook niet je gevoelens; je ervaart gevoelens. Degene die deze gevoelens en gedachten waarneemt, is je ware zelf.
Wat is gewaarzijn?
Gewaarzijn betekent het volledig bewust en aanwezig zijn in het huidige moment, zonder te oordelen. Het is een staat van opmerkzaamheid waarbij je je gedachten, gevoelens, lichamelijke sensaties en de omgeving om je heen observeert zonder erin meegezogen te worden.
De kern van gewaarzijn
- Bewustzijn van het Nu: gewaarzijn gaat over het volledig aanwezig zijn in het huidige moment, in plaats van je gedachten te laten afdwalen naar het verleden of de toekomst.
- Observeren zonder oordeel: het gaat erom dat je je ervaringen observeert zonder ze te beoordelen als goed of slecht. Je neemt gewoon waar wat er gebeurt.
- Acceptatie: het accepteren van wat je ervaart, zelfs als het onaangenaam is. Dit betekent niet dat je passief wordt, maar dat je erkent wat er gebeurt zonder dit meteen te willen veranderen of wegduwen.
- Gedachten en gevoelens herkennen: je leert je gedachten en gevoelens te herkennen als voorbijgaande gebeurtenissen, niet als deel van je identiteit. Dit helpt om afstand te creëren tussen jou en je ervaringen.
Acceptatie uitgelegd
Gedachten kun je bewust waarnemen. Oefening is daarbij essentieel, want soms zijn gedachten zo intens dat je in de weerstand schiet. Begin daarom met het observeren van simpele gedachten en werk geleidelijk aan naar het herkennen van meer intense gevoelens. Bijvoorbeeld, als een collega iets vervelends doet en je denkt later op de avond ‘die irritante collega’, kun je bewust tegen jezelf zeggen: ‘Dit is een gedachte die ik heb. Dat is oké, laat het er maar even zijn. Ik mag me hierover gefrustreerd voelen’ of ‘ik mag hier boos over zijn’. Het gaat er niet om hoe je van nare gevoelens afkomt, maar om ze te accepteren. Dit is de paradox: negatieve gevoelens verdwijnen pas als ze er mogen zijn. Zodra je ze volledig accepteert, verliezen ze hun kracht en verdwijnen ze vanzelf. Door deze techniek van bewustzijn en acceptatie te oefenen, kun je een dieper inzicht krijgen in je ware zelf en het ego beter herkennen en begrijpen.
5 tips om gewaarzijn te trainen
- Ademhaling: je kunt je aandacht richten op je ademhaling, volg deze naar je buik. Inademend en uitademend.
- Lichaamssensaties: het bewust worden van de sensaties in je lichaam, zoals spanning of ontspanning, zonder er iets aan te willen veranderen.
- Emoties: het herkennen van je emoties zonder erin meegezogen te worden. Bijvoorbeeld, als je boos bent, merk je op dat je boos bent zonder je te laten meeslepen door de boosheid.
- Gedachten: het observeren van je gedachten alsof ze wolken zijn die voorbijdrijven, zonder je erin te verliezen.
- Meditatie: meditatie stelt ons in staat om afstand te nemen van onze gedachten en bewuster te worden van ons innerlijke zelf. Het is een proces van geleidelijk loslaten van identificatie met ons ego en ontdekken dat ons ware zelf veel ruimer en meer omvat dan wat we gewoonlijk denken en voelen.
- Schrijven: door gedachten op te schrijven, vertragen we ze en kunnen we beter naar ze kijken, waardoor we meer afstand kunnen nemen en ons bewustzijn vergroten.
Waarom gewaarzijn belangrijk is
Het bewustzijn, dat alles omvat wat we ervaren en beleven, is de kern van wie we werkelijk zijn. Maar ons bewustzijn raakt vaak verstrikt in ons ego, waardoor we ons identificeren met onze gedachten, gevoelens, en lichamelijke sensaties. Daarom is gewaarzijn zo belangrijk.
Gewaarzijn helpt je om een dieper inzicht in jezelf te krijgen en je reacties op de wereld om je heen beter te begrijpen. Het kan leiden tot minder stress, een groter gevoel van welzijn en een betere emotionele balans. Door regelmatig te oefenen, kun je een stabieler en evenwichtiger leven leiden, minder beïnvloed door de grillen van het ego. Gewaarzijn is een krachtige tool om meer in contact te komen met je ware zelf en om te leren omgaan met de uitdagingen van het dagelijks leven op een meer bewuste en kalme manier. Dit proces kan soms uitdagend zijn, maar het leidt uiteindelijk tot een dieper begrip en acceptatie van onszelf en de wereld om ons heen.
Probeer deze aanpak als je vastzit in je hoofd
Als je, net als ik, vaak in je hoofd zit, zijn je gedachten constant in beweging. Ze komen en gaan. Dat is op zich geen probleem. Maar als je merkt dat bepaalde gedachten sterke gevoelens of emoties (zoals boosheid) in je lichaam veroorzaken, dan komt dat omdat je je met die gedachten identificeert. Je wordt dan die boosheid – en dat is je ego. Zodra je je hiervan bewust bent, kun je jezelf terugbrengen naar het hier en nu. Een manier om dit te doen is door je aandacht op je ademhaling te richten. Na een tijdje voel je dat de spanning rondom je hart afneemt en dat je rustiger van binnen wordt.
Heb je behoefte aan begeleiding bij dit proces? Neem dan contact met me op!
Mijn inspiratiebronnen voor dit blog zijn Jan Geurtz, Eckhart Tolle en Adyashanti.
